สื่อการสอน มีอะไรบ้าง มีกี่ประเภท ออกแบบอย่างไรให้น่าสนใจ

หากคุณเป็นผู้สอน และกำลังสนใจที่จะทำสื่อการสอน อาจกำลังมองหาทั้งความหมายของคำนี้ว่าคืออะไร มีกี่ประเภท และควรออกแบบอย่างไรให้มีความน่าสนใจ สามารถช่วยให้ผู้เรียนสามารถเรียนรู้ได้เป็นอย่างดี บทความนี้จะมาอธิบายให้ทีละจุด

สื่อการสอน คืออะไร

นิยามของคำว่า “สื่อการสอน (Instructional Media)” คือ ตัวกลางที่ใช้ส่งต่อความรู้จากผู้สอนส่งต่อไปยังผู้เรียน โดยมีจุดประสงค์เพื่อให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาความสามารถในรายวิชาสาขาต่าง ๆ และยังมีอีกหลายคำเรียกที่มีความหมายเดียวกัน เช่น “สื่อการเรียนการสอน (Educational Technology)”, “สื่อการศึกษา (Educational Media)” หรือ “อุปกรณ์ช่วยสอน (Teaching Aids)” เป็นต้น

ประเภทของสื่อการสอน

สำหรับประเภทของสื่อการสอนจะแบ่งจากรูปแบบการใช้งานของสื่อเป็นหลัก ซึ่งมีอยู่ด้วยกันทั้งหมด 4 ประเภท ได้แก่

1.สื่อประเภทอุปกรณ์

เป็นอุปกรณ์ที่จับต้องได้ มีรูปแบบการใช้งานเพื่อการเรียนรู้เฉพาะด้าน ไม่ใช่สิ่งของทั่วไป ขึ้นอยู่กับว่าในแต่ละรายวิชา จะมีอุปกรณ์เฉพาะทางอะไรบ้างที่ใช้ศึกษาได้ ตัวอย่างเช่น ด้านการศึกษาดนตรี ได้แก่ เทปเสียงที่บันทึกเพลง ในด้านการแพทย์ ได้แก่ หุ่นจำลอง หรือการศึกษาภูมิศาสตร์ จะมีลูกโลก เป็นต้น

2.สื่อประเภทวัสดุ

สำหรับสื่อประเภทนี้จะเป็นอุปกรณ์วัสดุเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่นำมาใช้เพื่อประกอบการศึกษา ไม่ได้เฉพาะเจาะจงรายวิชาเหมือนกกับประเภทอุปกรณ์ก่อนหน้านี้ แต่จะเป็นวัสดุกลางที่ใช้ร่วมกัน ตัวอย่างเช่น ชีทใบงาน, สมุด, เอกสาร หรือกล่าวง่าย ๆ คือ ส่วนมากจะเป็นสื่อสิ่งพิมพ์ต่าง ๆ นั่นเอง

3.สื่อประเภทเทคนิคหรือวิธีการ

สื่อประเภทนี้สามารถจำกัดความง่าย ๆ ด้วยคำว่า “การสอน” โดยจะต้องมีผู้สอน และผู้ที่รับการสอน จึงจะถูกจัดเป็นสื่อประเภทนี้ เป็นการทำกิจกรรมร่วมกันระหว่างทั้งสองฝ่าย พบได้เป็นปกติในชั้นเรียน ตัวอย่างเช่น การอภิปราย, การจัดนิทรรศการ, การสาธิต และการฝึกปฏิบัติงาน เป็นต้น

4.สื่อประเภทคอมพิวเตอร์

สำหรับประเภทสุดท้าย คือ สื่อที่นำระบบคอมพิวเตอร์ และเครือข่าย Internet เข้ามามีบทบาทในการเรียนรู้ ครอบคลุมทั้งการเรียนการสอนทั่วไป และเฉพาะรายวิชา เหมาะกับการประยุกต์ใช้สำหรับยุคปัจจุบันที่สุด ตัวอย่างเช่น การใช้เครือข่าย Internet ทั่วไป (WWW) หรือเว็บไซต์ และการใช้งานการนำเสนอผ่านคอมพิวเตอร์ ไปจนถึงการศึกษาหาความรู้ และการเรียนผ่านโปรแกรมต่าง ๆ เป็นต้น

ประโยชน์ของสื่อการสอน

การใช้สื่อการสอนเข้ามามีบทบาทในการส่งสารข้อมูลวิชาต่าง ๆ เป็นสิ่งที่มักพบเจอกันอยู่แล้วในปัจจุบัน เพียงแต่มีความแตกต่างในแต่ละประเภทเท่านั้น โดยประโยชน์ของสื่อการเรียนการสอนพวกนี้มีหลายอย่าง ดังนี้

• ช่วยส่งเสริมการเรียนรู้ให้สะดวกมากยิ่งขึ้น เพิ่มทักษะของผู้เรียนตามสื่อที่ใช้ในแต่ละรายวิชา

• มีความยืดหยุ่นในการเรียกประเภทของสื่อ ให้เหมาะสมกับผู้เรียนที่มีความถนัดแตกต่างกัน

• ประหยัดเวลาในการอธิบายด้วยปากเปล่า อีกทั้งยังได้ผลดีกว่าการเรียนโดยไม่มีสื่อ

• ผู้สอนเองได้ประโยชน์จากการทบทวนความรู้ของตน เพื่อไม่ให้ประสิทธิภาพการสอนลดลงไป

การทำสื่อการสอนให้น่าสนใจ

การออกแบบสื่อการสอนให้ดีมีผลอย่างมากต่อประสิทธิภาพการเรียนรู้ของผู้เรียน และเป็นการบ่งบอกถึงศักยภาพของผู้สอนด้วยเช่นกัน หากต้องการให้สื่อกลางเรียนการสอนทำหน้าที่ได้ดี ควรยึดหลักการ ดังนี้

1.ใช้สื่อกลางออนไลน์ให้เข้ากับยุคใหม่

เราอาจพูดได้ว่าการแบกหนังสือไปเรียนยังเห็นได้อยู่ แต่อาจจะเป็นทางเลือกที่ดีกว่า หากสามารถเปิดอ่านจาก E-Book ผ่าน iPad ได้ เพราะในโทรศัพท์มีเครื่องมือปากกา ที่สามารถจด และเขียนลงบนจอได้อย่างรวดเร็ว ช่วยลดปัญหาการพกหนังสือ และกองชีท ที่อาจหล่นหาย ต้องมานั่งหาว่าอยู่ไหน และมีน้ำหนักที่มากกว่าอย่างชัดเจน

นอกจากนี้ควรสังเกตช่วงอายุของผู้เรียนด้วยว่ามีความเหมาะสมสำหรับสื่อแบบไหน เช่น หากผู้เรียนเป็นเด็กยุคใหม่ ไม่ชอบการอ่านหนังสือ ยังสามารถเลือกสื่อการสอนอื่นมาช่วยได้ เช่น การเรียนรู้ผ่านสื่อการสอนอย่างพอดคาสต์ (Podcast) ที่สามารถเรียนได้แทบทุกเวลา ฟังได้แม้กำลังทำกิจกรรมอื่น ๆ หรือการเรียนรู้ผ่านสตรีมมิ่ง (Streaming) ที่ให้ความรู้เฉพาะทางต่าง ๆ เป็นต้น

2.ใช้ความสร้างสรรค์มากกว่าแค่ตัวหนังสือล้วน

การเรียนรู้ที่ดีไม่ใช่แค่ใช้เทคโนโลยีแบบข้อแรกเท่านั้น แต่ยังสามารถนำมาปรับใช้กับการทำกิจกรรมสำหรับสื่อการสอนได้เช่นกัน อย่างที่เราเคยได้ยินกันมาตลอดว่า การเรียนรู้ผ่านกิจกรรมได้ผลดีกว่าการนั่งฟังเฉย ๆ เช่น การทำ Quiz ออนไลน์สั้น ๆ 15 ข้อที่ผู้เรียนทุกคนสามารถใช้มือถือเข้าร่วมตอบได้ และแจกรางวัลให้กับผู้ที่ได้คะแนนสูงสุด เป็นต้น

3.ปรับเนื้อหาให้ทันสมัย และเรียนรู้ได้ง่ายอยู่เสมอ

ผู้ทำการสอนไม่ควรปล่อยให้สื่อการสอนที่ตนเองมีเก่าจนเกินไป ควรอัปเดตเนื้อหาใหม่ ๆ เพิ่มเข้าไปบ้าง หรือปรับสื่อการสอนให้เข้ากับกระแสสังคมในปัจจุบัน เพื่อกระตุ้นความอยากรู้ของผู้เรียน เช่น เรียนเรื่องการเงินการลงทุนเบื้องต้น แทนที่จะยกเนื้อหาทั่วไป อาจใส่รายละเอียดเกี่ยวกับ Tesla หรือ Apple เข้าไปด้วย เพราะเป็นสิ่งที่เด็กรุ่นใหม่ให้ความสนใจเป็นพิเศษนั่นเอง

4.อย่าลืมตรวจสอบความถูกต้องของเนื้อหา

นอกจากความสร้างสรรค์ และสื่อประเภทใหม่ ๆ แล้วยังมีอีกสิ่งหนึ่งที่สามารถทำให้ผู้เรียนมีความสนใจด้วย คือ ความถูกต้องของเนื้อหา เพราะสามารถช่วยเพิ่มความน่าเชื่อถือโดยตรงต่อตัวของผู้สอนที่ทำสื่อนั้น ๆ ขึ้นมา สุดท้ายแล้วหาสื่อสามารถทำหน้าที่ได้ดี ทำให้ผู้เรียนเกิดความสนใจ แต่ถ้าข้อมูลในสื่อการสอนไม่ถูกต้อง จะทำให้เกิดการเรียนรู้ผิด ๆ และเกิดผลเสียตามมาทั้งต่อผู้เรียน และผู้สอนเอง

เลือก Launch Platform ช่วยออกแบบสื่อการสอนที่ทันสมัย

หากคุณเป็นผู้สอนที่อยากมีสื่อในมือเหมาะสมต่อเด็กยุคใหม่ ที่หันมาให้ความสนใจในเทคโนโลยี และเนื้อหาออนไลน์มากยิ่งขึ้น สามารถปรึกษาเราเพื่อออกแบบสื่อของตนเอง ผ่านการทำเว็บไซต์ที่สามารถออกแบบให้ตอบโจทย์การเรียนรู้ได้ รวบรวมเนื้อหาออนไลน์สำหรับการเรียนรู้ หรือเพิ่มระบบทำแบบฝึกหัด จำลองการทำข้อสอบก็ยังสามารถทำได้

สื่อการสอนเป็นตัวกลางที่สำคัญสำหรับการเรียนรู้ไม่ใช่แค่สำหรับนักเรียน หรือนักศึกษา แต่ยังหมายถึงผู้คนทั่วไปด้วย การทำสื่อที่ดีเพื่อให้การถ่ายทอดข้อมูลมีประสิทธิภาพ สนุกสนาน และมีเนื้อหาถูกต้อง เป็นสิ่งที่ผู้สอนไม่ควรมองข้ามเป็นอย่างยิ่ง

ที่มาข้อมูล : 1